İsrail'e yönelik 7 Ekim 2023 günü yaşanan Hamas saldırısı ve devamında İsrail'in Gazze'ye operasyonu Ortadoğu'da bir kez daha tansiyonu yükseltti. Ancak bu sefer gerilim sadece Gazze ve İsrail ile sınırlı kalmadı.
Yemen'in başkenti Sana'yı ve ülkenin büyük bir kısmını kontrol eden Husilerin Aden Körfezi'nde İsrail'e giden veya İsrail ile ticaret yaptıklarını iddia ettiği gemilere yönelik saldırılar uluslararası deniz ticaretini tehdit edecek boyuta ulaştı.
Husiler aynı bölgedeki Somalili korsanlara göre daha büyük bir tehdit.
Somalili korsanlar basit teknelerle ve basit silahlarla saldırılar düzenliyordu.
Uluslararası görev gücü bunların engellemekte ciddi başarı gösterdi.
Ancak Husiler Yemen'de aynı zamanda devleti de yöneten bir güç.
Saldırılarda Yemen Ordusu'nun helikopter, füze ve kamikaze dronlarını kullanma imkanına sahipler.
Bu da askeri koruma dahi olsa küresel deniz ticaretinin yüzde 12'sinin yapıldığı Kızıldeniz üzerinden Akdeniz'e ve Hint Okyanus'una geçişi sağlayan deniz ticareti açısından riski büyütüyor.
ABD ve AB güvenlik misyonu oluşturdu
Artan risk nedeniyle ABD'de Kızıldeniz'de güvenlik için AB desteği ile "Refah Muhafızı Operasyonu" adı altında güvenlik misyonu oluşturduğunu bildirdi.
Ancak bu açıklamalara karşın örneğin Alman şirketi Hapag Lloyd ve Danimarkalı taşımacılık şirketi A.P. Moller-Maersk Kızıldeniz üzerinden tüm konteyner sevkiyatlarının askıya aldıklarını açıkladılar.
Kızıldeniz güzergahını kullanmayan gemilerin yönlerini Ümit Burnu'na çevirerek Batı Avrupa'daki limanlara ulaşmak için Afrika kıyılarını dolanmaya başladılar.
Bu durum deniz ticaretinde yeni önlemleri de beraberinden getirmeye başladı.
Patronlar Dünyası'ndan Ali Kemal Erdem, deniz hukuku üzerine çalışan ve denizcilik sektörünü yakından takip eden iki isim Selçuk Esenyel ile Mithat Tombak ile bu durumu ve olası sonuçlarını konuştu.
"Firmalar Ümit Burnu'na yöneldi"
Selçuk Esenyel, her ne kadar gerekli güvenlik önlemleri alındığı iddia edilse de birçok taşımacılık firmasının Süveyş kanalından geçmek yerine Ümit Burnu'nu dolanarak olası risklerin önüne geçmeye karar verdiğini belirterek, "Dünyanın en büyük konteyner firmaları ve tanker firmaları da benzer karar almış durumdadır" dedi.
Esenyel, en büyük konteyner taşımacılarından olan CMA DGM ile MSC'nin geçtiğimiz günlerde bu konuda beyanda bulunan firmalardan sadece ikisi olduğunu söyledi.
Esenyel, özellikle Karadeniz, Ege, Kuzey Afrika ve Akdeniz ticaretinin bu durumdan daha fazla etkileneceğini kaydederek, gemilerin bu rota değişikliği sebebiyle ortaya çıkacak sonuçları şöyle sıraladı:
"Maliyetler Türkiye'ye de yansır"
1-) Asya çıkışlı yüklerde seyir süreleri yaklaşık 10 ila 14 gün arasında uzamaktadır. Raf veya taşıma ömrü kısa olan yüklere ilişkin riskler artmıştır. Örneğin Roterdam için 8500 mil ve 26 gün sürerken su anda 36 gün 11500 mil sürüyor.
2-) Taşıma sürelerinin gidiş ve dönüşte artması sebebiyle özellikle konteyner taşıma kapasitesinde %15-20 açık oluşacaktır. Bu durumda tabii ki ilave gecikmelere ve fiyat artışına sebebiyet verecektir.
3-) Asya'daki bazı noktalardan taşımaların tamamen durması da yine gündemdedir. Böyle bir durumda yeni yükleme limanların ortaya çıkması ve ilave masrafların doğması muhtemeldir.
4-) Ve tabii ki maliyetlerde ciddi artış olacaktır şimdiden Türkiye varışlı konteynerlerin fiyatlarında ciddi artış olduğu görülmektedir Tabii ki armatörler bu rota değişikliği sebebiyle oluşan masrafları navlunlara yansıtacaktır.
5-) Bununla birlikte sigorta maliyetlerinde de artış olması beklenmektedir zira daha şimdiden bazı konteyner hatlarının konismentolara ilave force majeure klozu ekleyip taşımayı yapmaması/tamamlamaması halinde sorumlu olmayacağını belirtmektedir.
"Etkileri önümüdeki dönemde artabilir"
"Peki tankerler açısından durum nedir? denirse Esenyel bu soruya da şöyle cevap verdi:
Tankerler açısından bakacak olursak da Avrupa'nın jet yakıtını büyük ölçüde Ortadoğu'dan ve Asya'dan tedarik ettiğini göz önünde bulundurursak, bu ürünlerin Avrupa'daki fiyatlarının artması muhtemeldir. Bugün itibarıyla bu rota değişikliğinin halen sınırlı etkisinin görüldüğünü ilerleyen günlerde daha büyük etkilerini görülmeye başlayabileceği muhtemeldir.
Rota değişikliği Husilerin 'bütün gemilere saldıracağız' tehdidinin ardından geldi
Aynı soruları eski bir uzun yol kaptanı olan ancak hukuk eğitimi aldıktan sonra kariyerine şimdilerde deniz ticareti konusunda uzman bir avukat olarak devam eden Mithat Tombak da yanıtladı.
Husiler'in geçtiğimiz hafta içerisinde iki konteyner ana gemisine saldırılarının ardından bölgeden geçen bütün gemilere saldıracaklarını duyurmalarının ardından büyük tanker firmaları ve konteyner gemisi işleten firmaların Süveyş Kanalı'ndan geçmeyeceklerini açıklamaya başladıklarını söyledi.
"Yolculuk 16-20 gün uzar"
Uzakdoğu'dan gelip Avrupa limanlarına gidecek ticaret gemilerinin Süveyş kanalından Akdeniz'e geçerek sefer yapmak yerine, Afrika'nın güneyinden dolaşarak Avrupa limanlarına ulaşmak zorunda kalmalarının gemilerin sefer süresini 16-20 gün arası uzamasına ve maliyetlerin bu sebeple yükselmesine yol açacağını söyleyen Tombak, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Petrol fiyatları da artabilir"
"2021 yılında Süveyş kanalında arıza yaparak kanalı kapatan Ever Green'e ait konterner gemisinin sebep olduğu 3-4 günlük aksaklık tüm dünyada konteyner taşımacılığını aksatmıştı. Dünyada boş konteyner kalmamış, konteyner taşıma navlunları tahmin edilemeyecek seviyelere yükselmiş ve konteyner gemilerinin kiraları ve satış fiyatları iki-üç katının üzerindeki seviyelere yükselmişti. Aralık 2023'de konteyner taşımacılığı navlunları 2020 yılının altına düşmüşken, Husilerin aniden Süveyş kanalından geçerek yapılan gemi taşımacılığını engellemeleri ve rotaların Afrika'nın güneyine yönelmesi navlunların yükselmesine ve her türlü emtianın ve petrol fiyatlarının artmasına sebebiyet verecektir."
